Meslek Seçimine Farklı Bir Yaklaşım

Meslek seçiminde rol oynayan faktörler nelerdir? Bunlardan birincisi, kişinin kendini tanıması dinamiklerini bilmesidir. İkincisi, kişinin ilgi alanlarına uygun olan işlere yönelmesidir. Kişinin doğuştan getirdiği özelliklerle çocukluk döneminde kazandığı şuuraltının karşılıklı tesiriyle ortaya çıkan kişilik tiplerine uyan mesleklere karşı daha fazla teveccüh etmesidir.

21.yüzyılda doğuştan gelen, kişilik farklılıkları, mizaç ve kişilik bilimi ayrıntılı bir şekilde ele alınmaktadır. Biz eğitimciler bu alışmaları meslek seçimi ve kariyer planlama alanında kullanmayı önemsiyoruz. Kültür birikimimizde, kariyer planlamada ve meslek seçiminde huy(mizaç)-iş yapma tarzı (meşrep)- meslek üçlüsü son derece önemsenmiş olduğunuzdan bu anlamda bir çok eser yayınlanmıştır. Tasavvufta İnsanı Kamil meselesi isimli eserler modern bir gözle ele alındığınızda bir kariyer planlama alışmasıdır. Bu eserleri incelediğimizde yaklaşımları modern psikolojinin tespitlerini 800 yıl önceden nasıl tespit edildiği ile karşılaşılacaktır.

İnsan tutum ve davranışlarını evre, kültür ve eğitim belirliyor ve herkes evresinin ve kültürünün mahkûmudur diyen sosyal bilimciler hata eder. Her şey genlerimizde yazılı, o halde bizi ve davranışlarımızı genler belirler diyen bilim adamı da hata eder. İnsan tutum ve davranışları, ya o ya o mantığıyla değil, hem o hem de o mantığıyla belirlenir. Bu açıdan insan genleri, çevre faktörlerinin tesiri altında kendini ortaya koyar, diyen sosyal bilimci doğru bir tespitte bulunmuş olur. Yukarıda ki yaklaşım açıkça göstermektedir ki, insan genetik haritasıyla getirdiği potansiyeller, eğilimler, mizacını (huy=değişmeyen öz) oluşturmakta ve her insanın mizacı da, potansiyel kabiliyetlerinin ve eğilimlerini bünyesinde barındırmaktadır.

Amerika’da ve Avrupa psikoloji okullarında yaygın görüşe göre mizaç ve karakter birlikte etkileşerek kişiliği meydana getirmektedir. Kişilik; mizaç(huy=değişmez öz) ve karakterin (sosyal etkileşimle kazanılan) oluşumunda ortaya çıkan son üründür. Mesleki doygunluk veya tatmin; mizaç, meşrep ve mesleğin bir işlev ve örtüşme yüzdesinde ortaya çıkar. Bu üç faktörden ikisi bilindiğinde, üçüncüsü yani meslek hakkında öngörüde bulunulabilinir ve araştırmalar bunun üzerine odaklanmalıdır. Örneğin; bir kişinin mesleğini ve iş yapma tarzını(meşrep) biliyorsanız, onun doğuştan getirdiği özünü yani huyunu veya mizacını büyük ölçüde öngörebilirsiniz.

Bununla birlikte mizaç özelliklerini bilirseniz ve iş yapma tarzını tespit etmiş iseniz, hangi meslekte daha başarılı olabileceğini ön göre bilirsiniz. Bu da bireylerin meslek tercihlerinde onları yönlendirmede daha başarılı tespitlerde bulunabilirsiniz demektir. Bu meslek danışmanlığı yapanların, kariyer danışmanlığı yapacak olan bireylerin odaklanmaları gereken bir alışmadır. Bu öngörülerin doğru işleyebilmesi için en kritik etken, mizacı tespit etmekte kullanacağını modeller veya psikolojik alışmalardır. Meslek seçiminde mizaç ve meşrebe uygun tercihlerde bulunmak, insanın hak ettiği elde etmesini kolaylaştırdığı gibi, sağlıklı, huzurlu ve mutlu bir hayat sürebilmesi için önemli katkılar üretmiş oluruz.

Bu da bu alanda alışma üreten rehber öğretmenler ve danışmanlara kullanabilecekleri çok önemli bir alışma olacaktır. Eğer eğitimciler ve ebeveynler, Çocuklarını eğitime tabi tutarken, onların meslek seçimlerinde onlara rehberlik yaparken, çocukların miza ve meşreplerine( kişilik özellikleri, karakter yapıları) odaklanabilinirse, hem hayatın her alanında yüksek performansla üretim yapan sağlıklı fertlerin yetiştirilmesine katkıda bulunacaktır, hem de insanlarımızın mesleki tatmine de dayalı mutluluk durumu artacaktır. Mutlu olan bireyler daha başarılı ürünler ortaya çıkacaktır. Çünkü birey, kendi mizaç ve meşrebine uygun işlerde ve pozisyonlarda bulunursa ruhen ve kalben tatmini daha kolay yakalayacaktır. Buda psikometik kaynaklı hastalıklara daha az yakalanacaktır. Ülkemizde iş üreten bireylerin ben bu iş zaten yapmak istemiyorum veya ilk fırsatta bu iş değiştireceğim yönündeki yaklaşımların altında bu faktörlerin göz ardı edilmesi gelmektedir. Toplumumuzda mezun oldukları bölümlerin gerektirdiği meslek ve sektörlerde alışmayan birçok insanın olduğu yapılan araştırmalarının da bir sonucudur. Kendi mizaç ve meşrep özelliklerinizi tespit etmek için kişilik testleri üzerine araştırmalar yapılmaktadır. Bu konuda yapılmış en önemli araştırmalarda kişiliktesti.com sitesinde yayınlanmaktadır.

Bu konuya merak salmış danışmanlarımıza ve rehber öğretmenlerimize tüm desteğimizi göstereceğimizi dile getirmek isterim. Bu konuda çalışmalarından yararlandığım Dr.Selim Aydın Bey ayrıca teşekkür ederim.